กรณีที่เคยเกิดขึ้นในมหาวิทยาลัยของรัฐ  One level up มีคู่หูตามมาอีกชุดหนึ่งที่อาจจะจำเป็นต้องหยิบมาใช้ร่วมกัน เพื่อให้ได้มาซึ่ง “ความโปร่งใส” (transparency) ในการทำงานและคุ้มครองผู้ที่อาจได้รับผลกระทบอย่างมีนัยสำคัญ คือ การเปิดเผยข้อมูล  (disclosure)  การใช้ราคาตลาดเพื่อตัดสินการทำธุรกรรมกับผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง (arm’s length principle)   ในกรณีที่การทำรายการเป็นเงินจำนวนน้อย เป็นเรื่องง่ายๆ เกี่ยวข้องกับบุคคล ๑ – ๒ คน ไม่มีผลกระทบที่มีนัยสำคัญต่อองค์กร  แต่ละองค์กรก็ต้องมีวิธีบริหารจัดการเช่นกัน เช่น การขออนุมัติผู้บังคับบัญชาลำดับถัดไป เป็นต้น คือกลับไปเรื่อง one level up อีกครั้ง แต่ถ้าเป็นเรื่องใหญ่ๆ ต้องมีกระบวนการมากกว่านั้น กรณี one level up  ตั้งภรรยาเป็นที่ปรึกษาส่วนงาน  โดยไม่รับเงินเดือน ผู้อำนวยการอีกคนหนึ่ง ตั้งภรรยาเป็นที่ปรึกษาในส่วนงานที่ตนเป็นผู้อำนวยการอยู่  ภรรยาเป็นคนที่มีผลงานเด่นมาก เข้าข่ายเป็นดาวรุ่ง และตุณสมบัติพร้อมที่จะเป็นรองผู้อำนวยการหรือที่ปรึกษาได้แน่นอน และเพื่อแสดงความบริสุทธิ์ใจว่าไม่ได้เข้ามาแสวงหาประโยชน์ส่วนตน จึงตกลงกันให้ภรรยาทำงานโดยไม่รับเงินเดือนในส่วนงานนี้  แม้กระนั้นก็ยังมีข้อครหา เพราะพนักงานทั้งส่วนงานรู้สึกว่า พวกตนไม่อยู่ในสายตา  มีการคิดและปรึกษากันแค่สองสามีภรรยาเสมือนส่วนงานเป็นกิจการในครอบครัว บางคนมองว่าภรรยาเข้ามายุ่มย่ามในกิจการของสามี  ผู้อำนวยการชี้แจงว่า ที่ต้องทำเช่นนั้นเป็นเจตนาดี เพราะพนักงานที่มีอยู่ฝีมืออ่อนต้องพัฒนา และไม่สามารถพัฒนาให้ได้ผลงานรวดเร็วตามเป้าหมายได้ จึงต้องการคนที่ไว้ใจได้มาช่วยกันคิด ให้งานเดินไปได้รวดเร็วขึ้น ซึ่งเป็นประโยชน์ต่อส่วนงานและส่วนรวม ดิฉันเห็นว่า สามีภรรยาในที่ทำงานเดียวกันไม่ใช่เรื่องที่พึงสนับสนุน แต่เรื่องนั้นยกไว้ก่อน ดูเฉพาะประเด็นว่าต้องมีคนมาช่วยงาน และคนๆ นั้นบังเอิญเป็นภรรยาของตนเอง ควรจะหาทางออกที่เหมาะสมอย่างไร  แทนการขอร้องให้ภรรยาต้องเสียสละทั้งเวลาและเงินเดือน และยังได้ก้อนอิฐเป็นของกำนัล ดิฉันแนะนำให้ทำหนังสือชี้แจงความจำเป็นให้ผู้ระดับบริหารที่สูงกว่าอนุมัติ การมี “ผู้ใหญ่” รับรู้และเห็นชอบจะตัดเสียงซุบซิบที่เพ่งเล็งไปที่ผู้อำนวยการและภรรยาลงไปได้ กติกามารยาทของหน่วยเหนือคือ  (๑) อนุมัติให้ทำได้ หรือ (๒) ทักท้วงไม่ให้ทำ  (๓) ทำ (๑) และ (๒) ในเวลาอันเหมาะสม (เช่น ๓ วัน ๗ วัน) ห้ามเอาไปเก็บไว้เฉยๆ ไม่พูดอะไร ทำทีเป็นไม่รู้เรื่องเมื่อเกิดเรื่อง เพราะการนั่งทับไว้ก็เท่ากับไม่สนับสนุนหลักบริหารกิจการที่ดีในองค์กร ทำให้ผู้ใต้บังคับบัญชาปฎิบัติตนไม่ถูก เรื่องคราวนี้ “ผู้ใหญ่” พร้อมจะอนุมัติอยู่แล้ว แต่ว่าเรื่องจบลงอย่างไร ดิฉันไม่ทราบ เพราะการทำงานในรูปคณะกรรมการแบบนี้ จบภาระหน้าที่แล้ว คณะกรรมการก็สลายตัว เปิดเผยข้อมูลต่อสาธารณะ (disclose) เรื่องบางเรื่องที่ไม่มีผลกระเทือนองค์กรนัก   และการขออนุมัติพร่ำเพรื่อก็ไม่สมควร เรื่องที่เข้าข่ายผลประโยชน์ทับซ้อน ควรใช้วิธี disclose  แม้แต่เรื่องที่ขออนุมัติผู้บังคับบัญชาแล้วก็อาจจะควรเปิดเผยต่อสาธารณะเพื่อกันข้อครหาว่า “งุบงิบ” หรือ “สมรู้ร่วมคิด” หรือ “รวมหัวกัน” ทำ แต่ถ้าเป็นเรื่องใหญ่ ต้องทำทั้งสองขั้นตอน คือขออนุมัติ และเปิดเผยข้อมูลด้วย เพื่อให้รอบคอบ โปร่งใส ตรวจสอบได้    เรื่องใหญ่ มีนัยสำคัญ ตลาดหลักทรัพย์ฯระบุเรื่องการทำธุรกรรมสำคัญที่มีผลประโยชน์ทับซ้อนไว้หลายขั้นตอน สำหรับให้บริษัทจดทะเบียนในตลาดถือปฏิบัติ คือ (๑) กล่าวถึงรายการที่เข้าข่ายมีผลประโยชน์ทับซ้อน  เช่น ซื้อขายอสังหาริมทรัพย์ หรือจัดจ้างงานจำนวนเงินสูง กับผู้มีความสัมพันธ์เกี่ยวโยงกัน (๒) มีคำจำกัดความของผู้มีความเกี่ยวโยง เช่น ผู้ถือหุ้นรายใหญ่  ผู้บริหาร และเครือญาติ (๓) แนวทางปฏิบัติหลักๆ คือ (ก) ให้หน่วยเหนือกว่า ( กรณีของกิจการคือคณะกรรมการ) เป็นผู้อนุมัติ โดยแนะนำให้ผ่านการกลั่นกรองของกลุ่มกรรมการอิสระก่อนด้วย และ (ข) ให้ใช้ arm’s length principle (คือพิสูจน์ได้ว่าราคาที่ซื้อขายหรือจัดจ้าง ไม่ได้สูงกว่าราคาที่พึงซื้อได้ในท้องตลาด  คำอธิบายคำนี้ ขอยกไปไว้บทต่อไป) (ค) ต้องเปิดเผยข้อมูลที่มีสาระสำคัญกระทบถึงกิจการ หรือการทำธุรกรรมที่มีผลประโยชน์ทับซ้อน  โดยแจ้งต่อตลาดหลักทรัพย์ในทันที และตลาดฯ นำข้อมูลดังกล่าวเผยแพร่ต่อให้นักลงทุนได้รู้ การเปิดเผยข้อมูลต่อสาธารณะโดยเร็วเป็นเรื่องสำคัญและจำเป็น เพราะธุรกรรมที่ทำอาจจะมีผลกระทบต่อผลประกอบการของบริษัท และต่อราคาหุ้นที่ซื้อขายในตลาดหลักทรัพย์ได้  ธนาคารแห่งประเทศไทยที่ทำหน้าที่กำกับดูแลธนาคารพาณิชย์ ก็มีกฎกติกาสำหรับเรื่องทำนองนี้เช่นนั้น ซึ่งครอบคลุมเรื่องกว้างขวางกว่า และกำหนดผู้มีความเกี่ยวโยงไว้หลายชั้นมาก เรื่องเล็กๆ ตัวอย่างที่ …