๓. T O R  สำคัญมากนะ …  แต่ว่ามันคืออะไร หลังจากที่สมาคมฯ เห็นดีเห็นงามกับการประกวดแบบสำหรับสร้างอาคารหลังใหม่ และเห็นพ้องกันในหลักใหญ่ๆ แล้ว  ก็ต้องเขียนเงื่อนไขการประกวด (ย่อจากคำว่า terms of reference)    ทีโออาร์ คือการกำหนดกติกาทั้งหมดที่เกี่ยวกับการประกวด   ทีโออาร์ที่เขียนดี เป็นกฎกติกาที่ชัดเจน ใช้อ้างอิงได้     ใครเขียนล่ะ  โครงการนี้จะว่าเป็นโครงการก็เป็น เพราะมีเงิน มีการทำงานแล้วนำเสนอตามขั้นตอน   จะว่าไม่เป็นโครงการก็ไม่เป็น เพราะไม่มีโครงสร้างหรือกระบวนการทำงานแบบที่ส่วนราชการเขาคุ้นๆ กัน  มองรอบตัวไม่มีใครจะมอบหมายได้สักคน มีแต่ “ฉัน” คนเดียว  ฉันจึงมอบหมายให้ฉันเขียนขึ้นมา ไม่รู้ว่าจะตั้งต้นเขียนอย่างไรเหมือนกัน  ได้ยินแว่วๆ ว่า ให้ใส่รายละเอียดโน่น นี่  นั่น   แต่ว่าฉันยังไม่มีข้อมูลในมือเลยว่า จะใช้อาคารนี้ให้บริการอะไรบ้างอย่างชัดๆ   อีกประการหนึ่ง ทีโออาร์ที่ละเอียดเกินไป ไม่เปิดช่องให้ความคิดสร้างสรรค์  ผิดเป้าหมายที่เราต้องการให้สถาปนิกมาช่วยเราคิดทีว่า  บริการสมัยใหม่ของยุคนี้ควรมีกระบวนการทำงานอย่างไร  จึงไม่ควรตีกรอบแบบกระดิกไม่ได้  แต่ว่าทีโออาร์ที่กว้างเกินไป ไม่บอกอะไรเลย  อาจไม่ได้สิ่งที่คาดหวังไว้เลยก็ได้     หมดท่าเข้าจริงๆ ก็ต้องใช้วิธี ตัด แปะ บรรดาทีโออาร์ที่เขามีๆ อยู่ในท้องตลาด และจัดการเรียบเรียงเพื่อตอบคำถามต่อไปนี้ จะประกวดอะไร     ๑.  ประกวดแนวคิด  (concept design)  โดยเราบอกว่ามีฝันอยากเห็นกระบวนการให้บริการในลักษณะที่เข้ากับโลกยุคใหม่นี้ ไม่เอาโลกที่โบราณนานมาที่เรามีอยู่แล้ว   ต้องใหม่ ทันสมัย ได้ประสิทธิภาพ แต่ท่าอย่างไรโปรดคิดให้ที   ๒.  โครงการนี้จะสร้างอาคารเพื่อเป็น  ambulatory care  (ศัพท์หมอ  แปลว่า ไม่รับผู้ป่วยหนักร่องแร่งมาจากรถฉุกเฉิน และไม่มีห้องผู้ป่วยใน ซึ่งแปลว่าเป็นศูนย์การแพทย์  ไม่เป็นโรงพยาบาล)   ๓.  ต้องการเน้นการ “สร้าง”  มากกว่าการ “ซ่อม” สุขภาพ   เราอยากส่งเสริมให้คนมีสุขภาพดี คนมาหาเราเพราะอยากรักษาสุขภาพของตัวเองไว้ให้ดีไปนานๆ    คำขวัญที่ยังคิดภาษาไทยไม่ลงตัวคือ To promote a healthy life.  ๔. อาคารต้องสร้างบนที่ดินสองผืนที่ตอนนี้ติดเป็นผืนเดียวกัน  แต่จะต้องแยกจากกัน เป็นอาคารสแตนด์อโลนในที่ของแต่ละแปลงได้ในอนาคต  โดยแปลงที่เราไม่ได้เป็นเจ้าของโดยตรง ทุบทิ้งได้เมื่อส่งมอบที่ดินคืนให้เจ้าของผู้ให้เราเช่า  โดยไม่กระเทือนอาคารที่เราจะต้องใช้ต่อไปอีกยาวนาน   ๕. พยายามสื่อความว่า อาคารนี้เน้นฟังก์ชั่น ไม่เน้นฟอร์มที่หรูล้ำ (แต่เปลืองที่ และไร้ประโยชน์ใช้สอย)    ๖.  ยังไม่มีใครรู้เลยว่าจะทำคลินิกอะไรบ้าง  รู้แต่ว่าจะมี imageing center (เอ็กซเรย์ อัลทราซาวด์ อะไรพวกนั้น)  เพื่อตัดปัญหาไก่กับไข่ว่าอะไรมาก่อน ระหว่างแบบกับประโยชน์ใช้สอย   ฉันจึงกำหนดง่ายๆ ว่า ต้องการคลินิกขนาด S M L อย่างละกี่คลินิก และต้องการให้ยืดหยุ่น ปรับเปลี่ยนขนาดได้ง่าย ​ ที่เหลือขอให้สถาปนิกช่วยคิดมาให้ที   [ในแบบที่เสนอกันมา จึงมีคลังยา มีห้องปลอดเชื้อ ฯลฯ   อยู่ในอาคารครบถ้วน  นับว่าดีกว่าปล่อยฉันคิดคนเดียว หรือหมอบางคนคิด ซึ่งต่างคนต่างถนัดคนละด้าน และคงตกหล่นไปบ้างแน่ๆ]   ทีโออาร์ด้านการใช้งานอาคารของฉันสั้นมาก มีรายละเอียดสิ่งที่ต้องการน้อย แต่มีเอกสารให้ไปอ่านเป็นหางว่าว ทุกคนหาอ่านได้ทางอินเทอร์เน็ต​เหมือนที่ฉันอ่านมาแล้ว    ฉันทำตัวเหมือนเป็นครู ต้องการให้นักศึกษาเก่งๆ ส่งการบ้านสร้างสรรค์  ฉันระวังที่จะไม่บอกรายละเอียดมาก เพราะ (๑) ฉันไม่รู้เรื่องการแพทย์ และ (๒)  บอกละเอียดไป ไอเดียเก๋อาจหลุดหล่นหายไป จะทำอย่างไรให้สถาปนิกมือดีอยากประกวด       ได้รับข้อคิดอันมีค่ามาว่า  “ความรู้สึกว่าเป็นธรรม …

ต่อไปนี้เป็นเรื่องราวของ “ฉัน” ที่โชคหรือเคราะห์บันดาลให้ได้รับงานชิ้นใหญ่ชิ้นหนึ่ง ที่ไม่เคยทำมาก่อนในชีวิต    “ฉัน” ต้องใช้ทั้งเวลาและหัวคิด คิดงานให้สร้างสรรค์และเป็นไปได้ ด้วยกำลังคนที่จำกัดยิ่ง และ “อำนาจในการสั่งการ” ไม่มีเลย   มันก็สนุกดีนะ  ๑.  เริ่มด้วยอุปสรรค   เครื่องจักรกำลังทำงานในพื้นที่ เพื่อตอกเสาเข็มและก่อฐานรากอาคารศูนย์การแพทย์ ๒๙ ชั้น กลางกรุงเทพฯ   ฉันมองไซด์งานอย่างโล่งใจ นึกถึงวันที่ต้องเริ่มทำโปรเจ็คนี้ครั้งแรก  แค่ย่างก้าวแรกก็เจออุปสรรคแล้ว   เราวางแผนกันว่าจะไปดูงานของโรงพยาบาลที่น่าจะทันสมัยในต่างประเทศ แต่โควิด๑๙ มาขัดจังหวะเสียก่อน และไอเดียที่คิดกันอยู่ในหมอกสลัวมานานเนิ่น  เมื่อไอเดียเริ่มกระจ่าง งานก็เริ่มเร่งเข้ามาจนไม่สามารถจะรอเวลาไปดูงานได้  ต้องคิดวิธีอื่น   ฉันเริ่มทำ desktop research ว่าโรงพยาบาลน่าจะมีอะไรบ้าง แต่ก็ยังตันอยู่ เพราะฉันไม่ใช่หมอ  จึงคิดไอเดียที่ตัวเองคิดว่าเข้าท่าขึ้นมา คือเสนอว่าเราน่าจะได้โรงพยาบาลที่ทันสมัยสุดล้ำโดยให้สถาปนิกช่วยคิด   วิธีให้คิดที่เปิดกว้างที่สุด คือประกวดแบบ แบบของใครชนะ เราก็จะเลือกจ้างคนนั้นหรือบริษัทนั้น เป็นผู้ออกแบบก่อสร้างอาคารจริง  ประหลาดใจนิดๆ ที่หัวหน้าโครงการรับไอเดียนี้   ไอเดียที่คิดว่าเข้าท่าก็เลยดูดีงามขึ้นมาอีกมากมาย   วันหนึ่งฉันก็สามารถนัดพบผู้ใหญ่ในสภาฯ วิชาชีพได้  พร้อมเพื่อนร่วมงานที่เป็นสถาปนิก เราต้องการจะถามว่า ความคิดเรื่องประกวดแบบที่เราคิดขึ้นมานี้  ใช้ได้หรือไม่ ต้องปรับปรุงอะไรบ้าง และจะขอให้สภาฯ ช่วยจัดประกวด คำตอบที่ฉันได้ยินก็คือ “คุณอย่าคาดหวังอะไรมากกับการประกวดแบบ”  วันนั้นเพื่อนร่วมงานที่ไปด้วยใจไม่ได้อยู่ในห้องประชุม  เพราะระหว่างประชุม ก็มีสายด่วนเข้ามาด้วยเรื่องงานที่เขากำลังรับผิดชอบอยู่เกิดขลุกขลักกระทันหัน  เขาวุ่นโทรศัพท์อยู่ตลอดเวลาที่ประชุม    คำตอบจากที่ประชุมคงแค่ผ่านหูเขาไปเท่านั้นเอง  สองคนต่างก็ขับรถออกมาจากสภาฯ   ฉันจิตตกอย่างมาก  การสนทนานั้นทำให้ฉันรู้สึกว่าความคิดของตัวเองมันแย่มาก   ส่วนเขาใจคงบินไปถึงที่ทำงานแล้ว  เพราะไม่รู้ว่างานที่สั่งแก้ปัญหาไปทางโทรศัพท์บรรลุผลหรือไม่ ในวันถัดมา หัวหน้าโครงการถามอย่างคาดหวังคำตอบเชิงบวก  “เป็นไง ได้อะไรมาบ้าง” ฉันบอกเจ้านายสั้นๆ ว่า “เลิกล้มความคิดประกวดแบบละ    ที่ประชุมเมื่อวานบอกว่า มันคงไม่เวิร์ค”  ใจห่อเหี่ยวถึงที่สุด  ได้แต่คิดวนเวียนอยู่ในสมองว่า “จะไปทางไหนต่อดีหนอ   เราไม่ใช่หมอ แล้วเราก็ไม่ใช่สถาปนิก”   กว่าจะถึงวันนี้ที่กำลังตอกเสาเข็มในไซต์งาน   ไอเดียหาสถาปนิกของฉันก็ระหกระเหินไปอีกหลายด่าน  แต่เราที่ร่วมงานกันอยู่ปรับวิธีทำงาน แต่ตั้งใจไม่ทิ้งเป้าหมายที่ว่า เราต้องการโรงพยาบาลท่ีเป็นเลิศในวิชาชีพ  ทันสมัยและมีประสิทธิภาพในด้านวิธีการทำงาน และสามารถตอบสนองต่อความต้องการของผู้มารับบริการได้อย่างคล่องตัว  คนทำงานและผู้มารับบริการใช้สถานที่อย่างสบายใจ  ๒. @โรงเตี๊ยมยุคใหม่ใจกลางเยาวราช  ความคิดเรื่องประกวดแบบวนเวียนอยู่ในสมอง ไม่เลิกไม่รา  ดังนั้น ฉันจึงหาโอกาสคุยกับเพื่อนร่วมงานที่ไปประชุมด้วยกัน หลังจากที่เขาสะสางปัญหาด่วนของเขาได้แล้ว    เขาบอกในสิ่งที่ตรงกันข้ามกับสิ่งที่ฉันรู้สึกหลังการประชุม    “ผมว่าไอเดียประกวดแบบเวิร์คนะครับ ในฐานะสถาปนิก ผมว่าโครงการนี้น่าสนใจมาก”   “ถ้าคุณมีสิทธิส่งประกวดได้ คุณจะส่งไหม”  ฉันถาม “ส่งครับ มีคนสนใจส่งอีกแน่ๆ ครับ  ท้าทายดีมากครับ  ต้องคิดแบบและคิดฟังชั่นของอาคารด้วย”     คำตอบนี้ช่วยฟื้นกำลังใจของฉันขึ้นมา   “อุปสรรคทำให้เปลี่ยนวิธีการ แต่ไม่เปลี่ยนเป้าหมาย” เป็นคาถาที่ดี  แต่ขอถามตัวเองอีกครั้งหนึ่งก่อนจะเปลี่ยนวิธีการว่า   ฉันสำรวจไปสุดทางของเรื่องการประกวดแบบหรือยัง   ยังเลย เพิ่งเจอไปแค่ดอกเดียว   ฉันกลับหมดกำลังใจอย่างง่ายๆ       เป็นงี้ได้ไง     ฉันเริ่มสำรวจเส้นทางเดินอีกครั้งว่า ฉันจะไปหาสถาปนิกที่ไหนที่จะชี้แนะช่องทางเดินให้ได้  แล้วฉันก็นึกได้ว่าน้องเพื่อนคนหนึ่งเป็นสถาปนิก  เขาเคยคว้ารางวัลประกวดแบบระดับนานาชาติมาแล้ว  เขาต้องมีคำตอบให้ฉันได้แน่ว่า ไอเดียของฉันน่าสนใจทำต่อ หรือน่าเก็บขึ้นหิ้ง​   ฉันรีบโทรศัพท์หาและนัดคุย อยากรู้ว่าถ้าได้ยินไอเดียประกวดแบบของฉัน เขาจะส่งประกวดไหม    ที่ฉันกลัวที่สุดคือ ประกาศประกวดแบบแล้วไม่มีคนส่งงานมาเข้าประกวด หรือสถาปนิกมือดีไม่สนใจเลย  ได้แต่แบบสามัญธรรมดาไม่น่าประทับใจ   แบบนั้นจ๋อยแน่ๆ   เรานัดกันที่บาร์ในเยาวราช เป็นกลุ่มเล็กๆ เพียง ๕ – ๖ คน มีผู้เกี่ยวข้องจริง ๓ …