พีบีเอส คืออะไร

องค์การแพร่ภาพสาธารณะ ในสหรัฐฯ เป็น “บริการเพื่อสถานีสาธารณะ”  ในอังกฤษเป็น “การกระจายเสียงและแพร่ภาพเพื่อเป็นบริการสาธารณะ” ของไทยเป็น ?  

เปิดอินเทอร์เน็ตผ่านๆ เพื่อ “คว้า” ความรู้มาตอบข้อสงสัยตนเองว่า 

•พีบีเอสที่มีมาก่อนประเทศไทยมีเนื้อหาอะไรในรายการ (และแอบอยากรู้ว่า เน้น “ตรวจสอบรัฐบาล” แบบที่พูดๆ กันว่าเป็นภาระหน้าที่ของไทยพีบีเอส หรือเปล่า)

•ใช้เงินจากไหนมาดำเนินงาน (ของเราใช้ส่วนหนึ่งของภาษีสรรพสามิตสุราและยาสูบ)  และมีรายได้อื่นมาจากที่ใดบ้าง 

•ใครเป็นกรรมการ 

•กิจการไปได้ดีไหม สู้สถานีที่เป็นกิจการหากำไรได้ไหม 

•วัดความสำเร็จกันด้วยอะไร (อันดับผู้ชม?  รางวัล?  โพลล์?) 

ข้อมูลหาง่ายมาก (ง่ายจนคนที่อยากจะค้นคว้าและอยู่ในวงการสื่อต้องมีข้อมูลความรู้มากกว่าผู้เขียนอย่างแน่นอน เว้นแต่ไม่สนใจอ่านหรืออ่านภาษาอังกฤษไม่ออก)  

เลือกมาเพียง ๓ ประเทศ เพราะอ่านออกแต่ภาษาอังกฤษ 

Public Broadcasting Service ในสหรัฐอเมริกา มีสถานีโทรทัศน์แบบพีบีเอสในท้องถ่ินจำนวนมาก (นับรวมสถานีของสถานศึกษาต่างๆ ด้วย) 

Public Service Broadcasting (PSB) ในอังกฤษ มี BBC ที่มีชื่อรู้จักไปทั่วโลก

PBS ของออสเตรเลียคือ ABC (Australia Broadcasting Corporation)   

 

รายการคุณภาพและหลากหลาย

PBS อเมริกา เป็นผู้จัดจำหน่ายกระจายรายการ (บางรายการก็ซื้อมาจากต่างประเทศ) (program distributor) และเป็นผู้สร้างเนื้อหารายการ  (content provider) 

ในการเป็น content  provider  PBS มีรายการที่นำเสนอให้สถานีพีบีเอสท้องถิ่นได้เลือกซื้อไปออกอากาศอย่างหลากหลาย  (นี่คงจะเป็นธรรมเนียมอเมริกัน ที่ท้องถิ่นมีอิสระ แต่ก็มีองค์กรหรือกิจการระดับชาติที่นำเสนอเนื้อหาที่กว้างกว่าให้ท้องถิ่นได้เลือกด้วย คอลัมน์หนังสือพิมพ์ก็เป็นทำนองเดียวกัน มี syndicated columnist และมีหนังสือพิมพ์ท้องถิ่น ที่บางฉบับดังระดับชาติ)  

การเป็น content provider ไม่ได้หมายความโดยอัตโนมัติว่าต้องมีทีมผลิตรายการเอง  PBS เลือกใช้วิธีว่าจ้างให้ผู้อื่นผลิตเกือบทั้งหมด สถานีท้องถิ่นบางแห่งก็เป็นผู้รับจ้างผลิตรายการ 

การเลือกผู้ผลิตรายการได้ทั่วไป และการให้สถานีเลือกซื้อรายการได้ หมายความว่ารายการต้องได้คุณภาพพอให้การซื้อขายเกิดขึ้น เท่ากับว่าใช้ระบบตลาดมาวัดผล + รายการต่างๆ ยังเก็บกวาดมาสารพัดรางวัล เป็นการยืนยันคุณภาพอีกทางหนึ่ง

เนื้อหารายการมีหลากหลาย อยากรู้เพิ่มเติมและอยากลองชมรายการเข้าไปที่ www.pbs.org  แค่หน้าจอแรกก็เห็นว่ามีรายการข่าวที่น่าสนใจ (ทั้งข่าวระดับชาติ ข่าวกฎหมาย ข่าวการถกเถียงประเด็นสำคัญของสังคมที่โยงกับข่าว) แยกตามผู้ชมมีรายการเด็ก (ให้การศึกษา + บันเทิง โดยเนื้อหาตรงตามแนวการสอนของทางการ)  รายการสำหรับผู้ปกครอง สำหรับครู สื่อการเรียน และหลักสูตรเรีียนเร็วพอรู้เรื่อง เป็นต้น  

ถ้าแจงตามหัวข้อเรื่องก็มี ภาพยนตร์สารคดี  ภาพยนตร์ชีวิต วิทยาศาสตร์ ประวัติศาสตร์ที่นำเสนอในหลากหลายรูปแบบ  ศิลปวัฒนธรรม (วัฒนธรรม วรรณกรรม ภาพยนตร์ ดนตรี ศิลปการแสดง และทัศนศิลป์) การทำอาหาร การปรับปรุงบ้าน รายการสัมภาษณ์ ฯลฯ  และมีรายการของผู้ผลิตอิสระ (independent films and documentaries) 

รายได้

รายได้ประจำปีของ PBS มาจาก (๑) ค่าสมาชิกที่สถานีต่างๆ จ่าย  (๒) รายรับจากการขายรายการที่ลงทุนจ้างผลิตขึ้นมา (๓) เงินรับบริจาคสนับสนุนรายการจากแหล่งต่างๆ    ซึ่งตั้งแต่ปี ค.ศ. 2011 ได้อ่านมาว่า ให้สปอตประชาสัมพันธ์ผู้อุปถัมภ์รายการ ๔ ครั้งในรายการหนึ่งชั่วโมง (คือทุก ๑๕ นาที ให้ประชาสัมพันธ์ได้ แต่ก็มีระเบียบชัดเจนว่า รายการต่างๆ ที่นำเสนอปลอดจากอิทธิพลของแหล่งทุน ซึ่งปลอดแค่ไหนก็เป็นเรื่องที่ต้องวิเคราะห์ติดตามกันเป็นระยะๆ)

บีบีซี ในอังกฤษได้รายได้หลักจากส่วนหนึ่งของค่าใบอนุญาตคนดูรายการ (license fee) (เป็นเรื่องแบบเฉพาะของอังกฤษ) ที่เหลือก็คล้ายกับ PBS 

กรรมการ

กรรมการทำหน้าที่วางกรอบ (governance) และกำหนดนโยบาย 

PBS อเมริกา มีกรรมการ ๒๗ คน  คือ ๑๔ คนมาจากผู้จัดการสถานีท้องถิ่นที่เป็นสมาชิกและสมาชิกเลือกเข้ามา  อีก ๑๒ คนเป็นบุคคลภายนอกที่กรรมการ ๑๔ คนแรกเลือกเข้ามา และเลือกผู้จัดการ

*** กรรมการมีวาระการดำรงตำแหน่ง ๓ ปี  ทุกคนเป็นกรรมการโดยไม่ได้ค่าตอบแทน (เพราะเป็นองค์กรไม่แสวงหากำไร ทำเพื่อประโยชน์สาธารณะ)

ABC ออสเตรเลีย มีกรรมการจากการแต่งตั้ง ๗ คน ระบุคุณสมบัติและประสบการณ์สำหรับการคัดเลือกว่า 

หนึ่ง แสดงให้เห็นว่ามีความรู้หรือประสบการณ์สูง อย่างน้อยหนึ่งในสี่ด้านต่อไปนี้ 

• อุตสาหกรรมสื่อ (หมายถึงการกระจายเสียง สื่อดิจิทอล หรือเทคโนโลยีดิจิทอล)) 

•การบริหารธุรกิจหรือการบริหารการเงิน 

•เรื่องธรรมาภิบาล รวมการบริหารองค์กรที่ใหญ่และ/หรือซับซ้อน ในภาคเอกชน ธุรกิจ หรือองค์กรไม่แสวงหากำไร (not-for-profit organization) 

•อุตสาหกรรมเกี่ยวกับวัฒนธรรม (cultural industry) และ/หรือนโยบายวัฒนธรม รวมทั้งการบริหารจัดการวัฒนธรรม 

สอง คุณสมบัติที่พึงมี  

(ก) มีวิสัยทัศน์และความเป็นผู้นำสูง มีความสามารถจะกำหนดทิศทางที่ชัดเจนสำหรับองค์กรได้ (ข) มีความเชื่อมั่นและตั้งใจจะปฏิบัติตนและองค์กรให้มีธรรมาภิบาลในระดับสูง

(ค) มีความสามารถในการวินิจฉัยตัดสินงานในระดับสูง(high-level judgement)  

(ง) มีความน่าเชื่อถือทั้งด้านส่วนบุคคลและในอาชีพในมาตรฐานที่สูงที่สุด

(จ) มีความเข้าใจสภาพแวดล้อมด้านสื่อ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ABC กฏหมายและสถานะขององค์กรในสังคมออสเตรเลีย 

วิสัยทัศน์ พันธกิจ และความนิยม 

ออสเตรเลียระบุไว้ในพระราชบัญญัติว่า ABC มีบทบาท 

(๑) เป็นผู้ให้บริการกระจายเสียงและแพร่ภาพที่รอบด้านและมีนวัตกรรมที่มีมาตรฐานสูง และมีรายการที่ (ก) เสริมสร้างอัตลักษณ์ของชาติ ให้ข่าว ให้ความบันเทิงและสะท้อนวัฒนธรรมที่หลากหลายของชุมชนในออสเตรเลีย และ (ข) ลักษณะเป็นการให้การศึกษา

(๒) ต้องแพร่ภาพไปต่างประเทศ ด้านข่าว ความเป็นไปในปัจจุบัน  ความบันเทิง และรายการที่มีคุณค่าทางวัฒนธรรม เพื่อให้ (ก) ต่างประเทศได้รู้จักและเข้าใจท่าทีของออสเตรเลียที่มีต่อความเป็นไปในโลก และ (ข) คนออสเตรเลียในต่างแดนได้ข้อมูลของประเทศและเข้าใจท่าทีของประเทศที่มีต่อความเป็นไปในโลก 

(๓) ส่งเสริมและสนับสนุนดนตรีและศิลปะการแสดงต่างๆในออสเตรเลีย  และต้องให้ได้สมดุลกันทั้งรายการที่ถูกใจผู้ชมส่วนมากและรายการเฉพาะด้าน 

ผู้บริหารคนแรกของ บีบีซี ระบุหลักการสำคัญของการกระจายเสียงและแพร่ภาพเพื่อเป็นบริการสาธารณะที่ใช้สืบกันมาในวงการนี้ว่า  inform, educate, entertain  ให้ข่าวสาร ให้ความรู้ ให้ความบันเทิง  หลักการนี้จะดำรงอยู่ต่อไปได้นานแค่ไหนก็อยู่ที่ผู้บริหารและคณะกรรมการแต่ละรุ่นจะนำพาองค์กรไป 

PBS ของสหรัฐอเมริกาเขียนไว้ว่า trusted, valued, essentials  น่าเชื่อถือ มีคุณค่า เปี่ยมสาระ  รายการต่างๆ ของ PBS ได้รางวัลประเภทต่างๆ มากมาย และ PBS เองก็เคยมีโพลล์จัดให้เป็น  the most trusted national institution in the US

การนำข้อมูลเหล่านี้มาเป็นข้อคิดเพื่อปรับปรุงไทยพีบีเอส และปรับนโยบายเกี่ยวกับไทยพีบีเอส เป็นเนื้อหาของบทความต่อไป  

นวพร เรืองสกุล

18 เมษายน 2560